Symbolika potraw wielkanocnych

Jedną z tradycji świątecznych, mocno nacechowaną symboliką, jest święcenie różnorodnych pokarmów, umieszczonych w koszyczkach. Wśród nich nie może zabraknąć baranka z cukru lub ciasta, kawałka chleba, wędliny, chrzanu, soli i oczywiście pisanek. Każdy z tych produktów silnie nawiązuje do świąt wielkanocnych i związanych z nimi wydarzeń. Również i sam koszyk ze święconymi pokarmami miał zapewnić obfitość pokarmu, zdrowie oraz dostatek, a jego dekoracja w postaci gałązek bukszpanu, brzozy czy forsycji symbolizowała rozwijające się nowe życie i nadejście wiosny.

Jedną z najważniejszych ozdób wielkanocnego stołu jest baranek wielkanocny zrobiony z masła, cukru lub ciasta biszkoptowego. Symbolizuje on nie tylko samego Jezusa, ale także jego posłuszeństwo, łagodność i ofiarność. Dość często baranek przedstawiany jest z czerwoną chorągiewką albo kokardką na szyi – to z kolei symbol zwycięstwa Chrystusa nad grzechem i śmiercią. Na chorągiewce lub przy baranku często pojawia się napis „Alleluja”, wyrażający radość ze zmartwychwstania Syna Bożego. Już w czasach staropolskich wielkanocnego baranka stawiano na samym środku stołu, otaczając go resztą świątecznych potraw, co miało przypominać domownikom, że to właśnie za nich Chrystus umarł na krzyżu, a potem zmartwychwstał.

Wielkanoc to święto, które wprost nie może obejść się bez jajek. Dodajemy je niemal do wszystkich potraw zajmujących świąteczny stół. Jest to najważniejszy symbol oznaczający tryumf życia nad śmiercią, odrodzenie oraz początek nowego życia. Kolorowych pisanek albo po prostu ugotowanych na twardo jaj nie może zabraknąć ani w koszyczku, ani na świątecznym stole. To właśnie od dzielenia się jajkiem i składania bliskim życzeń zaczynamy uroczyste śniadanie, co służy zacieśnianiu więzi rodzinnej oraz pogłębianiu przyjaźni. W dawnych czasach dzielono się lub dotykano jajkiem zwierzęta gospodarskie, by uchronić je od chorób. W niektórych regionach polski skorupki zakopywano w polu, co miało zapewnić większy urodzaj.

Nie bez znaczenia są także kolory i zdobienia na pisankach. Szlaczki i fale symbolizują nieśmiertelność, gwiazdy – pomyślność, słońce – szczęście, kwiaty – miłość, a spirale – płynący czas. W dawnych czasach dużą wagę przywiązywano też do kolorów, wierząc, że czerwone jajka zapewnią ochronę przed chorobą, fioletowe symbolizowały koniec postu, a zielone i żółte wyrażały radość ze zmartwychwstania Chrystusa.

Wszelkie dania mięsne, znajdujące się na wielkanocnym stole, są pamiątką baranka, którego Izraelici zabijali i spożywali w święto Paschy. Dawniej mięso było towarem drogim, więc w wielu domach pojawiało się sporadycznie. Te spożywane w święta miały być nagrodą za przestrzeganie postu, podczas którego odmawiano sobie mięsa, cukru i nabiału. Ponadto pieczyste, kiełbasy oraz wędliny świąteczne miały zapewnić rodzinie zdrowie i dostatek przez cały kolejny rok.

Wśród licznych i wymyślnych potraw na świątecznym stole nie może zabraknąć chleba i soli, które są podstawą diety człowieka od zarania dziejów. Chleb symbolizuje nie tylko pokarm dla ciała, ale także dla duszy (czyli Ciało Chrystusa). Ponadto jest symbolem sytości, pomyślności i dostatku. Z kolei sól nadaje wszystkim potrawom smaku, a dzięki właściwościom konserwującym chroni żywność przed zepsuciem. Jest symbolem oczyszczenia, prawdy i siły życia. Wierzono także, że odpędza wszelkie zło.

Po czterdziestodniowym poście, którego dawniej bardzo przestrzegano, każdy marzył nie tylko o obfitym daniu, lecz także słodkim deserze. Dlatego właśnie tradycyjny stół wielkanocny jest pełen wyśmienitych ciast. Ponadto pyszne domowe wypieki symbolizują kunszt i umiejętności kulinarne gospodyni domowej, która je przygotowała – podobnie zresztą jak wszystko, co znajduje się na wielkanocnym stole.